از آنجا که معاملات فروش و دریافتنی های از مشتریان به طور کامل با یکدیگر مربوط میباشد ، توصیف هدف ها و روش های حسابرسی به طور یک جا مفیدتر و مفهوم تر میباشد . چرخه فروش شامل : دریافت سفارش از مشتریان ، ارسال کالا و صورتحساب برای آنان ، ثبت و وصول حساب های دریافتنی است . دریافتنی های از مشتریان هم حساب های دریافتنی و هم هرگونه اسناد دریافتنی است .
دریافتنی ها :
منشا و ماهیت حساب های دریافتنی :
حساب های دریافتنی نه تنها شامل مطالبات از مشتریان ، بلکه شامل انواع مختلف مطالبات دیگر ، مثل : وام به مدیران ، کارکنان و ... میباشد . مانده حساب ها و اسناد دریافتنی معمولاً مبلغ هنگفتی است و باید به خالص ارزش بازیافتنی در ترازنامه گزارش شود . حسابرسان به چگونگی ارائه و افشای مربوط به وامهای پرداختی به اعضای هیئت مدیره ، مدیران اجرائی و شرکت های وابسته توجه مخصوص دارند و افشای کامل معاملات بدون ویژگیهای معاملات عادی و حقیقی یک اصل اساسی در ارائه صورتهای مالی است .
منشا و ماهیت اسناد دریافتنی :
اسناد دریافتنی معمولاً در معاملات عمده به کار میرود . همچنین اسناد دریافتنی معمولاً مهمترین دارایی بانک ها و مؤسسات مالی است .
هدف های حسابرسان از رسیدگی به دریافتنی ها :
1- کفایت سیستم کنترل داخلی دریافتنی ها
2- اعتبار دریافتنی های ثبت شده (وجود و مالکیت)
3- ثبت دفاتر بودن تمام دریافتنی ها (کامل بودن)
4- صحت محاسبات ریاضی مدارک و جداول دریافتنی و تطبیق آن ها با حساب های دفتر کل (صحت محاسبات ریاضی)
5- نزدیک بودن ارزشیابی دریافتنیها با ارزشهای قابل بازیافت آن ها
6- کفایت افشا چگونگی ارائه دریافتنی ها
حسابرسان همزمان با حسابرسی دریافتنی ها ، شواهد مربوط به مبالغ ثبت شده بابت درآمد فروش و درآمد بهره مربوط به دریافتنی ها را نیز بدست میآورند .
هدف تعیین اعتبار دریافتنی های ثبت شده :
1- تعیین واقعی بودن مطالبات از مشتریان .
2- تعیین رعایت یا عدم رعایت اصول پذیرفته شده حسابداری در ایجاد دریافتنی ها .
کنترلهای داخلی معاملات فروش و حساب های دریافتنی :
اگر در شرکت ها کنترل بر فروش های نسیه ناکافی و یا نامناسب باشد ، منجر به زیان های هنگفت می گردد . لذا برای جلوگیری از این اشتباهات باید کنترل های داخلی قوی در سیستم طراحی شود و در آن تفکیک وظایف صورت پذیرد و هر بخش کار مربوط به خود را انجام دهد و مسئولیت آن نیز به عهده همان بخش است . این کار سبب می شود که اشتباهات سهوی کشف و احتمال تقلب به حداقل برسد در یک شرکت تولیدی تفکیک وظایف در یک سیستم کنترل داخلی بشرح زیر می باشد :
تفکیک وظایف شامل : 1- کنترل سفارش مشتریان 2- تصویب اعتبار مشتری 3- صدور کالا از انبار 4- حمل و ارسال کالا 5- تهیه صورتحساب 6- کنترل فاکتورهای فروش 7- نگهداری حساب های کنترل در دفاتر 8- نگهداری حساب های معین بدهکاران 9- تصویب برگشت از فروش 10- صدور مجوز حذف مطالبات سوخت شده
کنترل سفارش مشتریان : کنترل و پردازش شامل ثبت سفارش های دریافتی ، بررسی اقلام و تعداد سفارش فروش به منظور تعیین امکان تأمین فاصله زمانی معقول و تهیه سفارش فروش است .
تصویب اعتبار مشتری : دایره اعتبارات باید قبل از هرگونه اقدام روی سفارش های فروش ، وضعیت اعتبار مشتری را تعیین کند و این دایره توسط مدیری اداره می شود که زیر نظر خزانه دار یا معاون مالی شرکت فعالیت می کند .
صدور کالا از انبار : انباردار زمانی موضوع سفارش را تحویل دایره حمل و ارسال کالا می دهد که به تصویب دایره اعتبارات رسیده باشد .
حمل و ارسال کالا : دایره حمل و ارسال کالا پس از دریافت کالا از انبار باید ترتیبی بدهد که کالا توسط راه آهن ، هواپیما ، کشتی یا کامیون برای مشتری حمل شود . مدارک حمل مانند بارنامه در زمان بارگیری کالا تهیه می شود . مدارک حمل باید دارای شماره ترتیب باشد و پس از ارسال آن ها برای دایره صورتحساب باید در دفتر ارسال کالا ثبت شود . کالا باید توسط نگهبان درب خروجی به گونه ای کنترل شود تا از ثبت دفاتر بودن تمام کالاهای خروجی از کارخانه اطمینان حاصل کند .
تهیه صورتحساب : اصطلاح صورتحساب به معنای اعلام مبلغی است که مشتری باید بابت کالا یا خدمات ارائه شده به وی ، پرداخت کند . تهیه صورتحساب باید توسط دایره ای صورت پذیرد که زیر نظر مدیریت فروش نباشد و معمولاً بر عهده بخش جداگانه ای در دایره حسابداری گذارده می شود .
وظایف بخش تهیه صورتحساب عبارتند از : 1- کنترل شماره ترتیب مدارک حمل 2- مقایسه مدارک حمل با سفارش فروش و سفارش خرید مشتری 3- ثبت اطلاعات مربوط از روی این مدارک در فاکتور فروش 4- ثبت قیمت و تخفیفات 5- انجام محاسبات لازم و تعیین جمع مبلغ فاکتور فروش 6- تهیه صورت خلاصه از صورت حساب های صادر شده .
وصول مطالبات : دریافت های شرکت های تولیدی یا عمده فروشیها توسط چک و نامههای همراه آن وصول میشود که چک ها را حسابدار نزد بانک برده و نامه مربوطه را به مرکز رایانه