صفحه محصول - مبانی نظری و پیشینه تحقیق کارایی و انواع آن

مبانی نظری و پیشینه تحقیق کارایی و انواع آن (docx) 48 صفحه

دسته بندی : تحقیق

نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد صفحات: 48 صفحه

قسمتی از متن Word (.docx) :

فصل دوم: مروری برادبیات تحقیق و پیشینه تحقیق 2-10 مفهوم کارایی و انواع آن31 2-10-1 انواع کارایی32 2-10-2 انواع کارایی از نظر فارل34 2-11 تفاوت بهره وری و کارایی36 2-12 روش های معمول در اندازه گیری کارایی39 2-12-1 روش های تحلیل نسبت39 2-12-2 روش روند40 2-12-3 روش درصد40 2-12-4 روش مقایسه40 2-12-5 روش شاخص40 2-12-6 روش تحلیل مرزی41 2-13 اندازگیری کارائی ازطریق تابع مرزی تصادفی45 2-13-1 مدل مرزی معین و آماری 45 2-13-2 تابع تولید مرزی تصادفی45 2-14 اندازه گیری کارایی به روش تحلیل پوششی داده ها (DEA)49 2-15 مزایا و معایب تحلیل پوششی داده ها56 2-16 مفاهیم ورودی و خروجی57 ورودی ها و خروجی های تحقیق شامل58 پیشینه تحقیق58 منابع مفهوم کارایی و انواع آن کارایی بیانگر میزان بهره وری یک سازمان از منابع خود در عرصه تولید نسبت به بهترین عملکرد در مقطعی از زمان است.(پایرس ، 1997). محاسبه کارایی با توجه به مقدار خروجی مورد انتظار یا استاندارد با استفاده از نسبت زیر تعریف می شود. = خروجی واقعیواقعی ورودی انتظار مورد خروجیانتظار مورد ورودی = واقعی خروجیانتظار مورد ورودیکارایی گاه کارایی با میزان بکارگیری منابع جهت دستیابی به اهداف توسط سازمان و با رابطه زیر نشان می دهند. مصرف برای انتظار مورد منابع مقدارشده مصرف واقعا منابع مقدار =کارایی با تعریف فوق (هدایت طباطبایی، 1378) کارایی صرفا مقایسه ای است بین منابع مورد انتظاری که برای رسیدن به مقاصد و فعالیت خاص باید مصرف شود و منابع مصرف شده. بنابراین کارایی، معیار عملکرد یک سیستم سازمانی بر میزان منابع (ورودی ها ) است. به عبارت دیگر، کارایی میزان مصرف منابع برای تولید مقدار معینی محصول است. مفهوم کارایی معمولا با دو واژه اثر بخشی و بهره وری اشتباه می شود. اثربخشی میزان هم جهت بودن فعالیت های یک سازمان با اهداف تعیین شده برای آن و به عبارت دیگر، درجه دستیابی (تکمیل) هدف را بیان می دارد. اما بهره وری ترکیبی از اثربخشی و کارایی است، زیرا اثربخشی با عملکرد و کارایی منابع در ارتباط است. این مفاهیم در تعریف بهره وری به صورت زیر بیان شده است(ملی، 1987، 81): = آمده بدست خروجیشده مصرف ورودی = شده کسب عملکردشده مصرف منابع= اثربخشیکاراییشاخص بهره وری در تعیین تفاوت بین کارایی وبهره وری باید به نکات زیر توجه داشت: کارایی به عنوان معیاری بین صفر تا یک و یا برحسب درصد بین صفر تا صد بیان شده است در حالی که بهره وری می تواند بزرگ تر از یک باشد. بهره وری در ارتباط با تک تک عوامل مانند بهره وری نیروی انسانی یا سرمایه محاسبه می شود. ولی کارایی به عنوان معیاری کلی باید از ترکیب ورودی ها و خروجی ها حاصل شود (مهرگان، 1391، 33). 2-10-1 انواع کارایی کارایی فنی کارایی فنی نشان دهنده میزان توانایی یک بنگاه برای حداکثر سازی میزان تولید با توجه به منابع و عوامل مشخص شده تولید است. به عبارت دیگر، میزان توانایی تبدیل ورودی هایی مانند نیروی انسانی و ماشین آلات به خروجی ها، در مقایسه با بهترین عملکرد، با کارایی فنی سنجیده می شود (پایرس، 1996). کارایی فنی تحت تاثیر عاملی مانند عملکرد مدیریت، مقیاس سازمان یا اندازه عملیات قرار می گیرد. کارایی در تحلیل پوششی داده ها از نسبت مجموع موزون خروجی ها بر مجموع موزون ورودی ها تشکیل می یابد و در مباحث اقتصادی زمانی یک بنگاه را به لحاظ فنی کارا می دانند که مقدار تولید آن بر روی منحنی تولید یکسان قرار گیرد. این امر توانایی بنگاه را در بدست آوردن حداکثر محصول از مجموعه عوامل تولید منعکس می سازد. اگر مقدار مصرف عوامل تولید بنگاه در بالای منحنی تولید یکسان قرار گیرد، این بنگاه با ناکارایی مواجه است. ناکارایی تمامی مواردی را در بر می گیرد که باعث می شود عملکرد واقعی بنگاه در سطحی کمتر از مقدار قابل حصول( با توجه به عوامل تولید) مشخص باشد. بر این اساس ناکارایی مدیریتی نیز یکی از اجزای ناکارایی است. همچنین ناکارایی با آنچه که بعضی از اقتصاددانان اتلاف منابع نامیده اند مطابقت دارد. اتلاف منابع بدین معناست که تولید مورد نظر می توانست با هزینه هایی کمتر از میزان صرف شده صورت گیرد( امامی میبدی،1379، 32). کارایی تخصیصی این کارایی بر تولید بهترین ترکیب محصولات با استفاده از کم هزینه ترین ترکیب ورودی ها دلالت می کند. پاسخگویی به این پرسش که "آیا قیمت ورودی های مورد استفاده به گونه ای است که هزینه تولید را حداقل کند؟" با این کارایی است.( پایرس، 1996). به این ترتیب، کارایی تخصیصی مستلزم انتخاب مجموعه ای از عوامل تولید است که سطح مشخصی از محصول را با حداقل هزینه تولید کند. کارایی تخصیصی را کارایی قیمت نیز می نامند. کارایی ساختاری کارایی ساختاری یک صنعت از متوسط وزنی کارایی شرکت های آن صنعت به دست می آید. با استفاده از معیار کارایی ساختاری می توان کارایی صنایع مختلف با محصولات متفاوت را مقایسه کرد(امامی میبدی، 1379، 33). کارایی مقیاس کارایی مقیاس یک واحد از نسبت کارایی مشاهده شده آن واحد به کارایی در مقیاس بهینه به دست می آید. هدف این کارایی، تولید در مقیاس بهینه است. بعد از آشنایی با کارایی باید دانست که کارایی به عنوان یک نسبت، عموما از رابطه زیر محاسبه می شود: ستاده نهاده =کارایی مقایسه کارایی یک واحد با سایر واحدها در یک صنعت، کارایی نسبی نامیده می شود. به منظور بهبود کارایی به پنج طریق زیر می توان عمل کرد(امامی میبدی، 1379، 35).: افزایش ورودی و به دست آوردن خروجی بیشتر ثابت نگه داشتن ورودی و افزایش خروجی کاهش ورودی و کاهش کمتر خروجی کاهش ورودی و ثابت نگه داشتن خروجی کاهش ورودی و افزایش خروجی 2-10-2 انواع کارایی از نظر فارل فارل در سال 1957 بررسی جامعی در خصوص انواع کارایی بنگاه و نحوه اندازه گیری آن به عمل آورد. اساسا سه نوع کارایی توسط فارل مطرح شد که به بیان هریک پرداخته می شود: الف) کارایی فنی ب) کارایی تخصیصی ج) کارایی اقتصادی یا کارایی کل. 179705030353000 2613660902335نمودار 2-200نمودار 2-2 بنگاه های مختلفی را در نظر می گیریم که در شرایط مساوی، تحت فرض بازدهی ثابت نسبت به مقیاس و تکنولوژی یکسان، با دو عامل تولید (x1 , x2) به تولید یک نوع محصول (y) می پردازند. در شکل (2-2 )ss' منحني توليد يكسان براي بنگاه هاي كاملا كارا مي باشد. بنابراين بنگاه هایی که روی منحنی ss' قرار دارند، کارایی فنی صد در صد یا یک دارند. برابر یک شدن کارایی، به معنای کارایی فنی کامل بنگاه است. در این شکل، بنگاهی که با p مشخص می شود، از نظر فنی ناکارا است، چراکه برای تولید یک مقدار مشخص از محصول، عوامل تولید بیشتری را به کار می گیرد(فارل،1957 ). اما بنگاهی که در نقطه Q قرار دارد، به لحاظ فنی کاملا کاراست، چراکه روی منحنی مرزی کارا قرار گرفته است. میزان ناکارایی فنی بنگاه p برابر با فاصله PQ می باشد. فاصله PQ مقداری است که می توان عوامل تولید را بدون کاهش در محصول، کاهش داد. بنابرین نسبت OQOP به عنوان معیاری برای کارایی فنی بنگاه p تعریف می شود. برای یک بنگاه کاملا کارا این نسبت برابر با یک خواهد بود. حال با استفاده از نسبت قیمت نهاده ها که بوسیله شیب خط هزینه یکسان AAˊ نشان داده می شود، می توان کارایی تخصیصی را محاسبه نمود. کارایی تخصیصی برای بنگاه p به صورت زیر تعریف می شود(آماده و همکاران، 1388، 168): AE =OR OQ اگر به جای تولید در نقطه Q که دارای کارایی فنی است، در نقطه ˊQ که هم دارای کارایی فنی وهم داراي كارايي تخصيصي است توليد كنيم، RQ میزان کاهش در هزینه های تولید را نشان می دهد. به عبارتی دیگر ˊQ ترکیب بهینه استفاده از نهاده ها برای یک بنگاه کارا، جهت تولید محصول بر روی ss' را معین می کند. بنگاهی که در نقطه Q قرار دارد، اگرچه از لحاظ فنی کارا است، ولی از لحاظ تخصیصی ناکارایی دارد، زیرا می تواند برای تولید یک واحد، به جای قرار گرفتن روی خط هزینه یکسان بالاتر، روی خط هزینه یکسان پایین تر AAˊ قرار گیرد. بنابراین ˊQ در مقایسه با سایر نقاط روی منحنی ss' دارای کمترین هزینه تولید است و تغییر در ترکیب استفاده از عوامل تولید از Q به ˊQ علی رغم ثابت بودن کارایی فنی، حرکت به سمت کاهش هزینه های تولید و افزایش نسبت OR OQ می باشد. ترکیبی از کارایی فنی و کارایی تخصیصی را کارایی اقتصادی می نامند. کارایی اقتصادی به معنای کارایی در نحوه تولید و تخصیص عوامل تولید است. کارایی اقتصادی را کارایی هزینه نیز می گویند، زیرا هرگاه از لحاظ هزینه ای کارا عمل کنیم، بهترین تخصیص و بهترین شیوه تولید نیز به وجود می آید. این نوع کارایی، از حاصل ضرب کارایی فنی در کارایی تخصیصی بدست می آید. در واقع کارایی اقتصادی را می توان توانایی بنگاه در بدست آوردن حداکثر سود ممکن، با توجه به قیمت ها و سطوح نهاده ها دانست. از دیدگاه فارل، کارایی اقتصادی، تلفیقی از کارایی فنی و کارایی تخصیصی می باشد و نسبت OR OP را به عنوان معیاری برای کارایی اقتصادی معرفی می کند (آماده و همکاران، 1388، 168). 2-11 تفاوت بهره وری و کارایی در سال های گذشته، اصطلاح بهره وری و کارایی متناوبا توسط برخی کارشناسان کشور به صورت مترادف به کار برده شده اند، در حالیکه دقیقا به یک معنی نیستند. برای روشن ساختن تفاوت بین این دو اصطلاح، یک فرآیند ساده با یک عامل تولید (X) و یک محصول تولیدی (Y) را در نظر می گیریم. در نمودار (2-3)، منحنی OF نشان دهنده تابع مرزی می باشد؛ که نشان دهنده ارتباط میان محصول و عامل تولید است. این تابع مرزی، حداکثر تولید قابل حصول از عامل تولید را در حالات مختلف نشان می دهد، به همین دلیل نشان دهنده وضعیت تکنولوژی موجود در آن صنعت می باشد. بنگاه هایی که بر روی این تابع تولید مرزی قرار دارند، کارا می باشند یعنی این که این بنگاه ها با استفاده از نهاده های موجود بیشترین محصول را تولید کرده اند ولی بنگاه هایی که در زیر این تابع قرار دارند، با عدم کارایی مواجه می باشد، چون با تکنولوژی موجود، می تواند تولید خود را بدون نیاز به افزایش عامل تولید، تا سطح B افزایش دهد (امامی میبدی، 1384، 38-40). با استفاده از نمودار (2-3)، می توان مجموعه تولید قابل دسترس را نیز مشخص نمود، که شامل تمام نقاط روی منحنی تابع مرزی (OF) و زیر آن تا محور افقی می باشند. نقاط روی تابع مرزی، مجموعه ای از نقاط کارآمد را نمایندگی می نمایند. برای توضیح اختلاف بین کارایی و بهره وری از شکل (2-2) استفاده می نماییم. در این شکل برای اندازه گیری بهره وری در نقاط مورد نظر، دسته خطوطی را از مبدا مختصات با شیب Y/X به آن نقاط رسم نموده که معیاری برای اندازه گیری بهره وری می باشند. 3342640335280F 00F 2714625162560B 00B 333375210820y00y73406021082000 182880064135C 00C 3228975264160A 00A 2252345320040003071495-254000307149532004000734060401955003143250641350018281656413500 73406027876500 333375271780o00o4581525386080x00x73406032766000 نمودار (2-3): تابع تولید مرزی و کارایی فنی اگر بنگاهی که در نقطه A فعالیت می نماید، به نقطه کارای B نقل مکان نماید، آشکار است که شیب خط مورد نظر افزایش خواهد یلفت، که نشان دهنده بهره وری بالاتر در نقطه B می باشد. همچنین با حرکت به طرف نقطه C (نقطه مماس) شیب خط مماس بر منحنی افزایش بیشتری خواهد یافت و در نقطه C به حداکثر خود خواهد رسید، که بیانگر نقطه حداکثر ممکن بهره وری خواهد بود. نقطه c مثالی از صرفه جویی ناشی از مقیاس اقتصادی بنگاه و مقیاس هینه فنی آن بنگاه می باشد. فعالیت در هر نقطه دیگری بر روی تابع تولید مرزی باعث کاهش بهره وری خواهد شد. پس نتیجه می گیریم که بنگاهی ممکن است به لحاظ فنی کارا باشد (B)، ولی ممکن است بتواند با استفاده از صرفه جویی های ناشی از مقیاس، بهره وری خود را بهبود بخشد (c). با توجه به اینکه تغییر مقیاس تولید معمولا در بلند مدت امکان پذیر است، بنابراین کارایی فنی و بهره وری در قالب کوتاه مدت و بلندمدت مطرح می باشند(همان منبع). 73406027876500734060210820003342640335280F 00F 333375210820y00y73406021082000 314325012128500734060401955001676400264160C 00C 1885315121285003228975264160B 00B 3228975237490A 00A 73406026987500 333375271780o00o4581525386080x00x73406032766000 نمودار (2-4): بهره وری، کارایی فنی و مقیاس اقتصادی بحث فوق در یک مقطع از زمان و در شرایط ایستا (ثبات منحنی OF) می باشد، هنگامی که بهره وری در طول زمان و در شرایط پویا مورد ارزیابی و مقایسه قرار گیرد، عامل جدیدی در افزایش بهره وری به نام تغییرات تکنولوژیکی در دسترس خواهد بود. پیشرفت تکنولوژی به وسیله انتقال تابع مرززی به بالا نشان داده می شود و این موضوع در نمودار (2-4) به وسیله انتقال تابع مرزی از OF0 در دوره زمانی مبنا به oF1 در دوره زمانی 1 نشان داده شده است. در دوره زمانی 1 تمامی بنگاه ها از نظر امکانات فنی می توانند نسبت به دوره مبنا تولید بیشتری داشته باشند. به طور کلی برای افزایش بهره وری نسبت به سال گذشته، بنگاه نه تنتها به بهبود کارایی نیاز دارد بلکه ممکن است به تغییر تکنولوژیکی، استفاده از صرفه جویی های ناشی از مقیاس اقتصادی و یا ترکیبی از هر سه مورد، نیاز داشته باشد. نشان داده شده است که : تغییرات کارایی تکنولوژیکی×تغییرات کارایی فنی=تغییرات بهره وری تغییرات کارایی تکنولوژیکی× تغییرت کارایی مقیاس× تغییرات کارایی مدیریت= تغییرات بهره وری کل اگر اطلاعات مربوط به قیمت در دسترس بوده و یک فرض رفتاری مانند حداقل سازی هزینه یا حداکثر سازی سود را مدنظر قرار دهیم، در چنین مواردی می توانیم علاوه بر کارایی فنی، کارایی تخصیصی را هم اندازه گیری نماییم. کارایی تخصیصی در انتخاب عوامل تولید، مستلزم انتخاب مجموعه ای از عوامل تولید است که سطح مشخصی از محصول را در حداقل هزینه (با قیمت های داده شده) تولید نماید. نشان خواهیم داد که از حاصلضرب کارایی تخصیصی و کارایی فنی، معیار کلی یعنی کارایی اقتصادی بدست می آید، به طوریکه: (امامی میبدی، 1384، 38-40) کارایی فنی ×کارایی تخصیصی=کارایی اقتصادی 333375245745y00y734060245745003342640245745F 1 00F 1 کارایی مقیاس×کارایی مدیریت×کارایی تخصیصی=کارایی اقتصادی 3448050442595F000F014001754381500 18281656413500 44259531115000 67627527813000 333375271780o00o4581525386080x00x73406032766000 نمودار (2-5) تغییرات تکنولوژیکی طی دو دوره زمانی 2-12 روش های معمول در اندازه گیری کارایی 2-12-1 روش های تحلیل نسبت روش های تحلیل نسبت عبارتند از (کازوئو و دیگران ،1373) - روش روند - روش درصد - روش مقایسه - روش شاخص - روش تحلیل مرزی 2-12-2 روش روند در این روش با در نظر گرفتن یک نسبت به عنوان سال پایه با داده های سالهای بعد نسبت هایی ساخته و با نسبت پایه مقایسه می گردد و به این طریق تحول یا نرخ رشد نشان داده می شود. 2-12-3 روش درصد در این روش اجزای مختلف یک مجموعه به صورت درصدی از یک عدد کل در نظر گرفته می شود. مثلا اجزا ترازنامه به صورتی نشان داده می شوند که هر کدام درصدی از کل دارایی یا کل اعتبارات و سرمایه خالص سهامداران را تشکیل می دهند و اجزای مندرج در صورتحساب درآمد، هر کدام درصدی از کل فروش را نشان می دهد. وقتی که رقم هر جزء به صورت درصد بیان می شود، سهم هر جزء در رقم کل به روشنی مشخص می گردد و به این وسیله اطلاعات مهمی برای ارزیابی نتایج اقتصادی و وضعیت مالی موسسه به دست می آید. 2-12-4 روش مقایسه روش مقایسه نسبت بین دوجزء مربوط به هم را نشان می دهد؛ این نسبت ها را می توان به نسبت ایستا و پویا نیز تقسیم کرد. نسبت ایستا، نسبتی است که نسبت بین دوجزء را در یک تاریخ معین نشان می دهد. نمونه آن نسبت بین دو جزء منعکس در ترازنامه می باشد. نسبت پویا به معنی دقیق آن تنها به نسبت گردش و دوره گردش اطلاق می شود ولی در مفهوم وسیع معمولا نرخ بازده حاصل از کل دارایی ها و نرخ بازده از فروش را در بر می گیرد. 2-12-5 روش شاخص شاخص یک معیار آماری است که تغییرات یک متغییر یا چند متغییر مرتبط را نسبت به زمان، موقعیت جغرافیایی یا سایر خصوصیات مانند درآمد، حرفه و نظایر آنها نشان می دهد. روش شاخص توسط آ. وال به عنوان روشی برای تجزیه و تحلیل فعالیت های اقتصادی یک موسسه و به منظور ارزیابی اعتبار آن، ابداع شده است. در این روش نسبت های متعدد به یک شاخص ساده تبدیل می شوند(کازوئو و دیگران ،1373). 2-12-6 روش تحلیل مرزی در روش تحلیل مرزی از مفهوم کارایی که رابطه مستقیمی با مفهوم ارزیابی عملکرد دارد استفاده شده و مرزی به عنوان مرز کارایی به وجود می آید و شعبه ها و واحدهایی که بر روی این مرز فعالیت می کنند کارا شناخته می شوند و به عبارت دیگر آنها بهترین عملکرد را داشته و واحدهایی که در زیر مرز کارایی فعالت کنند به عنوان واحدهای ناکارا شناخته می شوند (سامتی، رضوانی،1380). لذا با توجه به تعاریف ارائه شده تشخیص کارایی منوط به تعاریفی از تابع تولید (مرزی)، شاخص ها و ملاک مقایسه کارایی سازمان ها می باشد که در ذیل به آن می پردازیم. تابع تولید (مرزی) عبارت است از حداکثر ممکن محصولی که از مقادیر مشخصی از مجموعه عوامل تولید بدست می آید. در تئوری تولید می توان فرض نمود که بعضی از تولید کنندگان غیرکارا هستند، یعنی برروی تابع تولید قرار ندارند. اقتصاددانان این امکان عدم کارایی در تولید را با تاکید برمبانی و ساختار نظری اندازه گیری کارائی، مدنظر قرار داده اند. برای تعیین میزان عدم کارایی یک بنگاه، باید از شاخصی بعنوان ملاک مقایسه استفاده نمود. اصولا معرفی انواع و روش اندازه گیری کارایی از طریق عملی، براساس روش فارل صورت می گیرد. فارل پیشنهاد نمود مناسب تر است که عملکرد یک بنگاه با عملکرد بنگاههای موجود در ان صنعت مورد مقایسه قرار گیرد. این روش در بردارنده مفاهیم تابع تولید مرزی است که بعنوان شاخصی برای اندازه گیری کارائی بکار می رود (امامی میبدی،1379). 685800-11303000 نمودار(2-6)توصیف انواع کارائی به روش فارل با توجه به نارسائی شاخص های بهره وری جزئی از قبیل بهره وری نیروی کار، سرمایه و انرژی بود که فارل بر روی اندازه گیری شاخص بهره وری کل عوامل تولید تاکید نمود. او با یک مثال ساده از بنگاههائی که تنها از دو عامل تولید x2,x1 برای تولید y استفاده می کنند، تئوری خود را مطرح ساخت. منحنی هم مقدار تولید بنگاههای کاملا کارا بوسیله منحنی AA با فرض بازده ثابت نسبت به مقیاس تولید در نمودار (1-2) نشان داده شده است. این منحنی ترکیبات مختلفی از عوامل تولید که سطح مشخصی از محصول را (در اینجا یک واحد محصول) عرضه می نمایند، نشان می دهد (مهرگان ، 1383، 43). اگر نقطه P نمایانگر یکی از بنگاه ها باشد، کارائی این بنگاه به صورت زیر تعریف می شود: (1-2) OR/OP = کارائی فنی یک تولید کننده به لحاظ فنی کاملا کارا است اگر تولید او بر روی مجموعه هم مقداری تولید (AA) انجام شود.این امر توانائی بنگاه را برای بدست آوردن حداکثر محصول از مجموعه عوامل تولید مشخص را منعکس می نماید (مهرگان ، 1383). اگر تولید بنگاه در سمت راست منحنی AA انجام پذیرد، این بنگاه با عدم کارائی مواجه خواهد بود. این عدم کارائی تمام موارد را که باعث می شود عملکرد واقعی بنگاه در سطحی کمتر از مقدار قابل حصول (با توجه به عوامل تولید مشخص) باشد را در بر می گیرد. براین اساس عدم کارائی مدیریت نیز یکی از اجزای عدم کارائی فارل می باشد. همچنین عدم کارائی با آنچه که بعضی از اقتصاددانان اتلاف منابع نامیده اند، مطابقت دارد. اتلاف منابع بدین معناست که تولید مورد نظر می توانست با هزینه هایی کمتر از آنچه که صورت گرفته، حاصل شود(مهرگان ، 1383). در یک بنگاه کاملا کارا OP=OR است ، بعبارتی کارائی فن مساوی یک خواهد بود. هر چه فاصله بین OR و OP افزایش یابد، کارائی فنی به سمت صفر میل می نماید. بنابراین امکان بالقوه برای بهبود و افزایش کارائی هر بنگاه که با کارائی کمتر از یک مواجه باشد، وجود خواهد داشت(مهرگان ، 1383) . همچنین فارل با در نظر گرفتن قیمت عوامل تولید، تعریف کارائی تخصیصی را ارائه نمود. در شکل (1-2) قیمت عوامل تولید به وسیله خط هزینه یکسان (BB') نشان داده شده است، کارائی تخصیصی (کارائی قیمت) بنگاهی که در P تولید می کند، به صورت زیر تعریف می شود : (2-2) OS / OR = کارائی تخصیصی همچنین از حاصل ضرب کارائی فنی و کارائی تخصیصی می توان کارائی اقتصادی را بر حسب تعریف فارل بدست آورد: (3-2) OS / OP × OS / OP = کارائی اقتصادی OS / OP = OR / OP کارائی تخصیصی× کارائی فنی = کارائی اقتصادی امتیاز عمده روش اندازه گیری کارائی به روش فارل اینست که مستقل از واحد اندازه گیری است، یعنی تغییر در واحد اندازه گیری، میزان اندازه کارائی را تغییر نمی دهد. در مطالعات و تحقیقات تجربی، کارائی فنی بیش از کارائی تخصیصی مورد ارزیابی قرار می گیرد زیرا در محاسبه کارائی فنی به اطلاعات قیمتی در مورد عوامل تولید و محصول که عموما غیر قابل دسترس یا غیر قابل اتکاء است، نیاز نمی باشد (امامی میبدی،1379). در تئوری های اقتصادی برای تعیین مرز کارایی (تابع تولید) دو روش مهم پارامتر یک و ناپارامتریک وجود دارد. در رویکرد پارامتر یک تعیین مرز کارایی روش های متفاوتی چون روش تحلیل تابع مرزی تصادفی(SFA)، روش مرزی ضخیم(TFA) و روش توزیع آزاد (DFA) وجود دارد. اصولاً در تمامی این روشهای پارامتر یک سعی برآن است که با استفاده از فرضهای متفاوت، یک تابع تولید مرزی به شکل خاصی( نظیر کاب داگلاس، ترانسلوگ و...) با یک جمله خطای ترکیبی، تخمین زده شود و به این وسیله میزان ناکارائی واحدها را به دو دسته عوامل تصادفی و عوامل ناکارائی نسبت دهد (, 1998 Bauer) مهمترین ایراد روش پارامتریک، فرض های متفاوتی است که برای توابع و جزء ناکارائی در نظر می گیرد. لذا با در نظر گرفتن فرض های مختلف، تخمین های بسیار متفاوتی حاصل می گردد که امکان مقایسه عملی بین واحدها را با مشکل مواجه می سازد.در سطح ناپارامتریک، روش های متفاوتی برای مشاهده ناکارائی وجود دارد که از مهمترین و پرکاربردترین آنها می توان به روش مرز پله ای و روش برنامه ریزی خطی اشاره نمود که هر دوجزء الگوهای برنامه ریزی ریاضی هستند(ودودی مفید ، 1385) .روش تحلیل مرزی تصادفی (SFA) و روش تحلیل فراگیر داده ها(DEA) ، دو روش متفاوت برای بدست آوردن منحنی هم مقداری تولید ویا توابع مرزی مورد نیاز در اندازه گیری کارائی می باشند. روش تحلیل فراگیر داده ها از برنامه ریزی خطی استفاده می کند در حالیکه روش تحلیل مرزی تصادفی از مدل های اقتصاد سنجی استفاده می نماید(امامی میبدی، 1379). 2-13 اندازگیری کارائی ازطریق تابع مرزی تصادفی 2-13-1 مدل مرزی معین و آماری در سال 1968، ایگنر و چاو تابع تولید مرزی پارامتریک را به شکل کاب-داگلاس با استفاده از آمار نمونه ایی N بنگاه تخمین زدند. مدل آنها بصورت زیر تعریف شده بود: در اینجا Y بردار محصول، X بردار نهاده،پارامتر ناشناخته است که باید تخمین زده شود و Ui متغییر تصادفی غیر منفی است که بیانگر عدم کارایی فنیِ تولید می باشد. اما این مدل (که بعدها به مدل مرزی معین معروف شد) دارای این محدودیت بود که امکان تاثیر گذاری خطا و سایر جزء اخلال ها را در تخمین مرز تصادفی در نظر نمی گیرد، لذا همه انحرافات از مرز را نتیجه عدم کارایی فنی می داند. تیمر در سال 1971 تلاش نمودمشکل مدل مرزی معین را رفع نماید، وی برای رفع این مشکل، در مدل خود درصدی از مشاهدات که به مرز تخمین شده بسیار نزدیک است را رها کرده و مرزرا دوباره با استفاده از داده های تقلیل یافته تخمین زد. در این روش به صورت اختیاری درصدی از مشاهدات انتخاب شده را حذف می نمائیم. این مدل بعدها به مدل مرزی آماری معروف شد. (امامی میبدی، 1379، 49). 2-13-2 تابع تولید مرزی تصادفی ساختار اساسی مدل تابع تولید مرزی تصادفی بصورت زیر می باشد: (4-2) بطوریکه: ~ ~ بطوریکه : V: جزء اخلال (تصادفی) U : اثرات عدم کارایی Y: محصول بنگاه X: بردار نهاده ها : بردار پارمترها تفاضل دو عبارت(V-U) نامتقارن و غیرنرمال است که درجه غیرمتقارن بودن آن بستگی به مقدار دارد. در صورتیکه باشد تابع به رگرسیون معمولی با توزیع نرمال جمله اخلال تبدیل می شود.انحراف نقاط مشاهده شده از تابع تولید مرزی به دو بخشV,U بستگی دارد که از نظر ماهیت با یکدیگر متفاوت هستند. V جمله اخلال و U عدم کارائی می باشند.(مهرگان ، 1383، 47) تابع اخیر شمای کلی توابع مرزی تصادفی بوده و این روش به تحلیل مرزی تصادفی (SFA) موسوم می باشد. منطق ، اقتصادی V,U این است که این دو جمله اخلال تصادفی، قابل تفکیک و دارای خواص متفاوت می باشند.تابع تولید فوق در سال 1977 توسط دو گروه اقتصاددان، همزمان و در دو قاره جهان به ادبیات اقتصادی اضافه گردید(MV, ALS). V جمله اخلال معمولی و توضیح دهنده عواملی است که خارج از حوزه کنترل تولید کننده قرار دارد، از قبیل حوادث مساعد و نامساعد خارجی( نظیر خوش شانسی، آب و هوا ، عملکرد ماشین آلات) و همچنین اشتباهات اندازه گیری در آمارها و متغیرهای غیر مهم که از مدل کنار گذاشته شده است. متغیرهای غیر مهمی که از مدل حذف شده، همگی درv مستتر می باشند. این متغیر تصادفی (v) دارای توزیع نرمال بوده و مستقل از U می باشد: (5-2) ~ چنینی فرضی با توجه به ماهیت تصادفیV و نظریه حدمرکزی (جمله اخلال مجموع تاثیرات گوناگون ، مستقل از یکدیگر می باشد) مورد تائید قرار می گیرد.از طرف دیگر U نشان دهنده عدم کارائی و نماینده مسائلی است که عدم کارائی در تولید از قبیل مهارتهاو تلاش یا عدم تلاش مدیریت و کارکنان، اطلاعات منحصر به فرد یک بنگاه و محدودیت های اطلاعاتی و غیره را در بر می گیرد.تفسیر اقتصادی U که عدم کارائی را تعریف می کند، با تعریف فارل سازگار است. از آنجائیکه کارائی نمی تواند بزرگتر از یک باشد، U بایستی مقادیر یک طرفه را شامل شود. (امامی میبدی، 1379). 1257300199390اگر Vi>0 محصول مرزی 00اگر Vi>0 محصول مرزی 18288007366000 897890596900017310101574800026288991574800017144991574800080009915748000تابع تولید Y 2971800356870اگر Vj<0 محصول مرزی 00اگر Vj<0 محصول مرزی 27432001282700026289001397000 8001001663690025844509144000 Yj 811530860424008001001473190016446506858000 Yi 0 Xi Xj X نمودار (2-7) تابع تولید مرزی تصادفی توزیع های یکطرفه بسیاری وجود دارند که از بین آنها می توان به توزیع نیمه نرمال اشاره نمود. انتخاب نوع توزیع برای U مهم است زیرا در آن هنگام مدل می تواند بوسیله روش حداکثر راستنمائی (ML) در یک مرحله براساس فرضیات توزیع U,V تخمین زده شود. روش حداکثر راستنمائی ارجح است، زیرا این روش تخمین های کارآمد حدی را برای ضرایب پارامتر () ارائه می نماید. مدلی که به صورت معادله 4-2 نشان داده شد، تابع تولید مرزی تصادفی نام دارد، زیرا مقادیر مختلف محصول به وسیله متغیر تصادفی مرزبندی شده است. خطای تصادفی(Vi) می تواند مثبت و یا منفی باشد که این موضوع را به کمک نمودار 2-2 توضیح خواهیم داد. در این نمودار منحنی مرزی تصادفی با فرض بازدهی نزولی نسبت به مقیاس رسم شده است و در محور افقی، بردار نهاده ها و در محور عمودی بردار محصول در نظر گرفته شده است. در این نمودار مشاهدات مربوط به عوامل تولید و محصول دو بنگاه J,I نشان داده شده است. بنگاه i ام بقا استفاده از عوامل تولید Xi محصول Yi را تولید می نماید. مقدار عامل تولید و محصول بوسیله X بالای مقدارXi نشان داده شده است . مقدار محصول مرزی تصادفی بوسیله نماد مشخص شده است زیرا خطای تصادفی(Vi) مثبت است. همچنین برای بنگاه i ام بدلیل منفی بودن خطای تصادفی زیر منحنی تابع تولید قرار دارد.لازم به یادآوری است که محصولات مرزی تصادفی Yi و Yj بدلیل قابل مشاهده نبودن Vi و Vj غیر قابل مشاهده هستند. اگر خطاهای تصادفی بزرگتر از اثرات عدم کارایی باشد، آنگاه محصول مشاهده شده در بالای تابع تولید مرزی قرار خواهد داشت. یعنی: آنگاه Vi > Ui اگر یعنی قسمت معین مدل مرزی تصادفی کوچکتر از محصول مرزی تصادفی است. با استفاده از تکنیک های اقتصاد سنجی می توان جزء تصادفی(Vi) و جزء عدم کارایی فنی (Ui) را تخمین زده و آزمون فرضیه را در مورد این اجزا انجام داد.با تخمین مدل، مقادیر مرزی برای( V-U) بدست می آید. در سالهای اولیه معرفی مدل، تفکیک بخش عدم کارائی (U) و بخش تصادفی (V) در جمله خطای مرکب (V-U) دور از انتظار بود . (امامی میبدی، 1379). بنابراین در تکنیک های تخمین اولیه تنها برآورد متوسط کارائی تمام بنگاهها اکتفا می گردید. شایان یادآوری است که از نقطه نظر سیاستگذاری، آنچه مهم است اندازه گیری کارائی برای هر یک از بنگاههای نمونه می باشد. بنابراین در سالهای اولیه، استقبال چندانی از آن بعمل نیامد تا اینکه در سال 1982 باارائه راه حل ابتکاری، محاسبه و اندازه گیری عدم کارائی بنگاههای تولیدی و خدماتی به تفکیک، عملی گردید و بدین ترتیب تحولی در محاسبه کارائی و تخمین توابع مرزی بوجود آمد . پیشنهاد این بود که U می تواند بوسیله انتظار شرطی U بر حسب ارزش متغیر تصادفی پیش بین گردد. مقدار انتظاری این توزیع شرطی می تواند بعنوان یک برآورد U استخراج شود : (6-2) از آنجائیکه تغییراتی که با توزیع Uبه شرط V- U همراه است، مستقل از تعداد بنگاهها (N) می باشد، بنابراین، این برآوردها نمی توانند برآوردهای کاملاً سازگاری از Uباشند. ولی هنگامیکه داده های قطعی برای تجزیه و تحلیل مورد استفاده قرار می گیرند راه حل بهتری وجود ندارد. تحلیل تابع مرزی تصادفی را روش پارامتریک نیز می نامند، زیرا بمنظور تخمین پارامترهای تابع () شکل خاصی از تابع مرزی باید در نظر گرفته شود. شکلهای رایج و پراستفاده، کاب-داگلاس و ترانسلوگ می باشند. (امامی میبدی، 1379). 2-14 اندازه گیری کارایی به روش تحلیل پوششی داده ها (DEA) داستان DEA به موضوع رساله دکتری رودس با راهنمایی استاد راهنمایش آقای کوپر بر می گردد که عملکرد مدارس دولتی ایالات متحده آمریکا را مورد ارزیابی قرار داد. این مطالعه منجر به چاپ اولین مقاله درباره معرفی عمومی DEA در سال 1978 گردید. در این سال روش تحلیل پوششی داده ها توسط CCR با جامعیت بخشیدن به روش فارل به گونه ای که خصوصیت فرآیند تولید با چند عامل تولید و چند محصول را ذر بر گیرد، به ادبیات اقتصادی اضافه گردید. این روش که عمدتا به عنوان روش اندازه گیری کارایی در جهان شناخته شده است، در حین اندازه گیری کارایی، نوع بازده نسبت به مقیاس تولید را نیز به تفکیک برای بنگاه ها ارائه می نماید، با پیشرفت و تکامل روش فوق، در حال حاضر DEA یکی از حوزه های فعال تحقیقاتی در اندازه گیری کارایی بوده و به طور چشمگیری مورد استقبال پژوهشگران جهان قرار گرفته است، این روش برای ارزیابی عملکرد سازمان های دولتی و غیر انتفاعی که اطلاعات قیمتی آنها معمولا در دسترس نیست یا غیر اتکاء است، کاربرد قابل ملاحظه ای دارد. در این روش به جای لفظ تولید کننده به منظور جامعیت بخشیدن، عموما به عنوان واحد تصمیم ساز (DMU) به کار برده می شود. این متد DEA که تکنیک برنامه ریزی خطی را به کار می گیرد، از جمله روش های ناپارامتریک تخمین توابع هم مقداری تولید (تولید یکسان) می باشد(امامی میبدی، 1384، 123). به طور کلی تخمین توابع تولید یکسان یا تخمین تابع تولید مرزی به عنوان شاخص استاندارد مقایسه، مورد نیاز هر دو روش اندازه گیری کارایی (DEA و SFA) می باشد. برای اولین بار فارل نحوه بدست آوردن تابع تولید یکسان را از طریق هندسی بدین صورت تشریح نمود که اگر نقاط مشخص شده در شکل (1-4) هریک نشان دهنده ترکیب استفاده از عوامل تولید X2 و X1برای تولید یک واحد محصول (Y) در بنگاه های مختلف باشد، با اتصال نقاطی که به محورها و مبدا مختصات نزدیک تر هستند، تابع محدبی بدست می آید که هیچ نقطه ای در زیر آن قرار ندارد، منحنی بدست آمده، تابع تولید یکسان کارا نامیده می شود. اگر برای تولید یک محصول (y) نیاز به بیش از دو عامل تولید (X2 و X1) باشد، ترسیم منحنی تابع تولید یکسان از طریق هندسی بسیار مشکل خواهد بود و در واقع روش تحلیل پوششی داده ها به منظور غلبه بر چنین مشکلی ابداع گشت. در شرایطی که بنگاه ها برای تولید محصول یا محصولات خود به بیش از دو عامل تولید نیاز داشته باشند، در این مدل هر بنگاه تولیدی با توجه به انواع و میزان عوامل تولیدش به مثابه نقطه ای در فضا در نظر گرفته می شود که ابعاد این فضا توسط تعداد عوامل تولید و مختصات نقطه، توسط میزان استفاده از هر عامل تولید تعیین می شود، آنگاه با انتخاب یک بنگاه تولیدی به عنوان بنگاه مورد بررسی به کمک برنامه ریزی خطی موقعیت این بنگاه تولیدی (نقطه) نسبت به سایر بنگاه ها(نقاط دیگر موجود درفضا) سنجیده می شود. این عمل باید به تعداد بنگاه ها (نقاط) تکرار شود و بنابراین به تعداد بنگاه ها، مدل برنامه ریزی خطی خواهیم داشت. 134302543116500 9810753854450034194753492500028003504445000205740063500001504950158750007620044450X2 /y00X2 /y89535056515A00A6864355651500 3419475449580009810754000500134302540005002886075230505002505075449580002419350400050017621254000500125730035433000 26574753416300020574009398000167640024638000 303847524765A00A2886075247650023336252476500 686435116840004638675116840X2 /y00X2 /y نمودار (2-8) منحنی تولید یکسان کالا در این مدل بنگاه هایی که بر طبق اصول حداقل هزینه (کارا) فعالیت می نمایند، بر روی تابع تولید یکسان قرار می گیرند و برای آنها میزان کارایی صد در صد اعلام می گردد. برای تحلیل DEA در تخمین تابع تولید یکسان به پیش فرض خاصی در مورد شکل تابع نیازی نیست. این روش کارایی یک بنگاه را نسبت به کارایی سایر بنگاه ها اندازه گیری می نماید. در این محاسبه فرض بر این است که تمامی بنگاه ها رو یا بالای منحنی تولید یکسان قرار دارند. همانطور که قبلا ذکر شد، شاخص بهره وری در مورد واحدهایی که یک نهاده و یک ستانده را شامل می شود، عبارت است از نسبت ستانده به نهاده، حال اکر در این واحد یا سازمان چند نهاده و چند ستانده وجود داشته باشد، می بایست برای نهاده ها و ستانده ها ضرایبی را تخصیص داد.اما مشکلی که قبلا وجود داشت و لاینحل به نظر می رسید، چگونگی ملحوظ نمودن ضرایب برای این نهاده ها و ستانده ها بود. مدل CCR در سال 1978 به این علت مشهور گردید که توانست مشکل ضرایب را حل کند، جالب آن که ضرایب بدست آمده در این روش، بیانگر همان قیمت های سایه ای می باشد. مدل CCR پس از تعیین منحنی مرز کارا، مشخص می کند که واحدهای تصمیم ساز در کجای این مرز قرار دارند و برای رسیدن به مرز کارا چه ترکیبی از نهاده ها و ستانده ها را می بایست انتخاب کنند، که این امر میسر نمی شود مگر به وسیله مشخص کردن ضرایب نهاده ها و ستانده ها برای هر واحد. در واقع شاهکار و نقطه عطف مدل فوق این بود که توانست با استفاده از روش برنامه ریزی خطی ضرایب ذکر شده را محاسبه کند. چانز، کوپر و رودس (CCR) در سال 1978 مدل خود را بر مبنای حداقل سازی عوامل تولید و با فرض بازده ثابت نسبت به مقیاس ارائه نمودند. در سال 1984 با ملحوظ نمودن فرض بازده متغیر نسبت به مقیاس توسط بانکر، چارنز و کوپر (BCC) اندازه گیری کارایی به روش DEA بسط یافت. الف- مدل بازدهی ثابت نسبت به مقیاس (CCR) روش DEA حالت چند محصولی و چند عامل تولیدی را به صورت ابتکاری، به حالت ساده یک عاملی و یک محصولی تبدیل می نماید. اگر اطلاعات در مورد k عامل و M محصول برای هر کدام از N بنگاه ˊوجود داشته باشد، فرآیند محاسبه به صورت زیر خواهد بود: 239077555245(1-2)00(1-2)Max uˊyivˊxi= محصولات وزنی مجموعتولید عوامل وزنی مجموع 1371600447675J=1,2,….N00J=1,2,….Nبه طوریکه : uˊyivˊxi≤1 u≥0 , v≥0 u یک بردار M×1 شامل وزن های محصولات و v یک بردار K×1 شامل وزن های عوامل تولید و uˊ و vˊترانسپوزه v و u می باشند. ماتریس x یک ماتریس K×N از عوامل تولید و ماتریس y یک ماتریس M×N از محصولات می باشد. این دو ماتریس نشان دهنده کلیه اطلاعات مربوط به N بنگاه (DMU) خواهد بود. در رابطه فوق، هدف بدست آوردن مقادیر بهینه U,v می باشد به گونه ای که نسبت کل مجموع وزنی محصولات به مجموع وزنی عوامل تولید (میزان کارایی هر بنگاه) حداکثر گردد، مشروط بر این که، اندازه کارایی هر بنگاه بایستی کوچکتر و یا مساوی واحد باشد. رابطه کسری بالا تعدا بیشماری راه حل بهینه دارد. همچنین این مدل غیرخطی و غیر محدب می باشد. این مشکل بدین صورت برطرف شد که با قرار دادن مخرج کسر مساوی 1 به مدل برنامه ریزی خطی تبدیل گردید و در ضمن این محدودیت اخیر (1=uˊxi)نیز به عنوان قید دیگری به مدل اضافه شد. این تبدیل ابتکار عمل روش CCR بود. در این روش مسئله به صورت حداکثر نمودن مجموع وزن های محصول در شرایط نرمالیزه شدن کل مجموع وزن های عوامل تولید و حفظ سایر ثیود تبدیل می شود: Max μˊyi به طوری که: uˊxi = 1 μˊyi – xi ≤0 j=1,2,….N (2-2) μ≥0 , u≥0 می دانیم که مسئله اخیر را می توان با استفاده از تکنیک های رایج برنامه ریزی خطی حل نمود، به طوریکه از مزایای تبدیل دوگان به معنی نیاز به قیود کمتر نسبت به روش اولیه (2-2) می باشد، به همین دلیل شکل دوگان (3-2) برای حل مسئله فوق ارجح می باشد. در برنامه ریزی خطی عموما تحمیل قیود کمتر، حل مساله را آسانتر می نماید. نکته جالب تر آن که، فرم دوگان در واقع میزان کارایی فنی(θ) برای هر بنگاه را به تفکیک ارائه می نماید: Min θ به طوریکه: -yi + Y⅄≥0 375285057785(3-2)00(3-2)θXi - X⅄ ≥0 ⅄≥0 ⅄ یک بردار N×1 شمل اعداد ثابت می باشد، که وزن های مجموعه مرجع را نشان می دهد. مقادیر اسکالر به دست آمده برای θ کارایی بنگاه ها خواهد بود که شرط θ≤1 را تامین می نماید. در رابطه فوق اولین قید بیان می دارد که آیا مقادیر واقعی محصول تولید شده توسط بنگاه iام بکار می روند، حداقل بایستی به اندازه عوامل بکار رفته توسط بنگاه مرجع باشند. مدل برنامه ریزی خطی لازم است N بار و هر مرتبه برای یکی از بنگاه ها حل شود. در نتیجه میزان کارایی (θ) برای هر بنگاه بدست خواهد آمد. اگر θ=1 باشد، نشان دهنده نقطه ای روی منحنی هم مقداری تولید و یا تابع تولید مرزی است و بنابراین طبق نظریه فارل، بنگاه درای کارایی نسبی صد در صد می باشد. ب- مدل بازدهی متغیر نسبت به مقیاس (BCC) فرض بازدهی ثابت نسبت به مقیاس (CRS) یا CCR تنها در صورتی قابل اعمال است که بنگاه ها در مقیاس بهینه عمل نمایند. مدل CCR با فرض بازده ثابت نسبت به مقیاس، کارایی فنی را ارائه می نمود که کارایی فنی خالص (کارایی ناشی از مدیریت ) و کارایی ناشی از صرفه جویی مقیاس یک بنگاه را در بر می گیرد. بانکر، چارنر و کوپر (BCC,1984)مدل قبلی (CCR) را به گونه ای بسط دادند که بازده متغیر نسبت به مقیاس را در بر گیرد. استفاده از فرض بازده ثابت نسبت به مقیاس، زمانیکه تمام بنگاه ها در مقیاس بهینه فعالیت نمی نمایند، مقادیر محاسبه شده برای کارایی فنی تحلیل را دچار اختلال خواهد کرد. استفاده از بازده متغیر نسبت به مقیاس موجب می شود با محاسبه کارایی فنی بر حسب مقادیر کارایی ناشی از مقیاس و کارایی ناشی از مدیریت، تحلیل بسیار دقیقی ارائه گردد. انجام این مهم در فرموله کردن مسئله دوگان در برنامه ریزی خطی با فرض بازده ثابت نسبت به مقیاس بوسیله اضافه نمودن محدودیت 1= NIˊ⅄ (قید تحدب)به برنامه ریزی خطی قبلی (3-2)، محاسبات با فرض بازده متغیر نسبت به مقیاس انجام شود. Min θ به طوریکه : -yi + Y⅄≥0 375285057785(4-2)00(4-2)θXi - X⅄ ≥0 NIˊ⅄=1 ⅄≥0 مدل اخیر با قید بازده متغیر نسبت به مقیاس مشخص نمی کند که آیا بنگاه در ناحیه بازده صعودی یا نزولی مقیاس فعالیت می کند. این مهم در عمل با مقایسه قید بازده غیر صعودی نسبت به مقیاس (1≥⅄NIˊ ) صورت می گیرد: Min θ -yi + Y⅄≥0 به طوریکه: 375285057785(5-2)00(5-2)θXi - X⅄ ≥0 1 ≥⅄NI ⅄≥0 به عبارت دیگر ماهیت نوع بازده در عدم کارایی مقیاس برای یک بنگاه خاص با مقایسه مقدار کارایی فنی در حالت بازده غیر صعودی نسبت به مقیاس، با مقدار کارایی فنی بازده متغیر نسبت به مقیاس، تعیین می شود، بدین صورت که اگر این دو با هم مساوی باشند، آنگاه بنگاه مورد نظر با بازده نزولی نسبت به مقیاس مواجه می باشد، در غیر این صورت شرط بازده صعودی نسبت به مقیاس برقرار است(امامی میبدی، 1384، ص 140). 2-15 مزایا و معایب تحلیل پوششی داده ها الف) مزایا مزایای روش تحلیل پوششی داده ها به شرح زیر است(چارنز و دیگران، 1995): تمرکز بر هریک از مشاهدات در مقابل میانگین جامعه؛ فراهم آوردن یک روش اندازه گیری جامع و منحصر به فرد برای هر واحد که از ورودی ها( متغیر های مستقل) برای ایجاد خروجی ها(متغیرهای وابسته) استفاده می کند؛ استفاده هم زمان از چندین ورودی و چندین خروجی؛ سازگاری با متغیرهای برون زا؛ توانایی در نظر گرفتن متغیرهای طبقه ای یا مجازی؛ بی نیاز بودن از آگاهی از وزن ها یا قیمت های ورودی ها و خروجی ها و بی نیازی از ارزش گذاری؛ تخمین در تغییر ورودی ها و خروجی های واحد هایی که در زیر مرز کارا قرار گرفته اند برای تصویر کردن آن واحدها در مرز کارا؛ ارائه جواب بهینه پارتو؛ امکان بکارگیری ورودی ها و خروجی های مختلف با مقیاس های اندازه گیری متفاوت؛ شکل تابع توزیع و روابط تولید محدودیتی برای آن ایجاد نمی کند. ب) معایب از جمله معایب تحلیل پوششی داده ها می توان موارد زیر را برشمرد: اندازه گیری کارایی نسبی نه کارایی مطلق؛ تفاوت بین اهمیت ورودی ها و خروجی ها موجب انحراف در نتایج می شود، اما با محدودسازی وزن های خروجی و ورودی، این مشکل تا حدودی قابل رفع است؛ مشکل انجام آزمون های آماری به دلیل غیر پارامتری بودن؛ تعداد مدل های مورد نیاز و حل آنها به تعداد واحدهای تحت بررسی بستگی دارد که تا حدودی حجم محاسبات را افزایش می دهد؛ تغییر در امتیاز کارایی محاسبه شده ی تمامی واحدها با اضافه کردن یک واحد جدید به مجموعه واحدهای قبلی بررسی شده؛ احتمال تغییر نتایج ارزیابی به دلیل تغییر در نوع و تعداد ورودی ها و خروجی ها؛ به عنوان یک تکنیک بهینه سازی، امکان پیشگیری از خطا در اندازه گیری و سایر خطاها را ندارد(مهرگان، 1391، 32). 2-16 مفاهیم ورودی و خروجی انتخاب ورودی و خروجی ها در تحلیل های کارایی از مباحث ساختاری و اساسی تحلیل می باشد. در مورد بنگاه های مالی مانند بانک ها و موسسات بیمه اهمیت این بحث دوچندان است، زیرا در این بنگاه ها، تفکیک کالا و خدمات واسطه ای به ورودی و خروجی، گاهی به سادگی قابل انجام نیست و کالا و خدماتی وجود خواهند داشت که از خصوصیات هر دودسته برخوردار می باشند. به طور کلی در واحدهای تولیدی و صنعتی از ورودی، به منابعی مانند نیروی کار، سرمایه و ساختمان تلقی می شود که در راستای تولید به آنها نیاز می شود. از خصوصیات ورودی ها این است که هزینه های تولید را افزایش می دهد و از سوی دیگر خروجی به کالا و خدماتی اطلاق می گردد که متقاضی داشته و مصرف کنندگان حاضر به خرید آن بوده و فروش آن برای بنگاه درآمدزا باشد. کوپر، سیفورد و تن این نکته را اظهار داشتند که بنگاه ها با حفظ ثبات سایر شرایط، عموما خواستار مقادیر کمتری از ورودی ها و مقادیر بیشتر خروجی هستند. آنها این نکته را در تحلیل های سنجش کارایی منعکس کردند. در خصوص بنگاه های خدمات مالی مانند بانک ها و موسسات بیمه، خروجی ها معمولا ناملموس بوده و بنابراین اندازه گیری و کنترل آنها به سادگی امکان پذیر نمی باشد. در این گونه مسایل، رویکرد عملگرایانه به دنبال تشخیص و یکسان سازی خدمات ارائه شده توسط این بنگاه ها و یافتن متغیرهای کمکی خواهد بود که رابطه و همبستگی شدیدی با این محصولات داشته باشند(فلاح، 1386، 21). ورودی ها و خروجی های تحقیق شامل نهاده ها: هزینه های پرسنلی، هزینه اداری شعبه، تعداد کارکنان شعبه، میانگین سابقه کار کارکنان شعبه ستانده ها: میزان سپرده ها، ارائه خدمات، میزان تسهیلات. پیشینه تحقیق در پژوهشی تحت عنوان "بررسی کارایی بانک های تجاری در ایران و عوامل نهادی موثر بر آن" که توسط امیری و همکاران(1385) انجام شده است؛ ضمن ارائه و تحلیل نتایج تحقیقات انجام شده در زمینه کارایی بانک های تجاری، شاخص عدم کارایی در مورد بانک های صادرات و سپه محاسبه شده است. هدف گذاری بانک ها در جهت جذب هرچه بیشتر سپرده، به عدم کارایی آنها منجر شده است. سیاستگذاری اغلب بانک ها در جهت افزایش دارایی های ثابت درست نیست. در زمینه نیروی انسانی نیز سیاست گذاری های نظام بانکی قابل نقد است. همچنین در این مقاله به بررسی مهم ترین عوامل محیطی و نهادی موثر بر نظام بانکی ایران پرداخته شده است. محیط اقتصادی و سیاسی ایران محدودیت های زیادی بر بانک ها تحمیل نموده است. نحوه حکم رانی موجود در نظام بانکی ایران قادر به ایجاد شرایط لازم برای حفظ حقوق سپرده گذاران نیست. از این رو برای تکمیل فرآیند اصلاحات نظام مالی ایران، توجه به شرایط نهادی و بهبود حکم رانی در نظام بانکی ضروری است. هادیان و همکارانش (1387) در پژوهشی با عنوان "تخمین و مقایسه بهرهوری شعب سازمان تامین اجتماعی تهران" بهرهوری شعب تامین اجتماعی استان تهران را با استفاده از روش تحلیل پوششی داده ها در فاصله سالهای 1379 تا 1383 مورد بررسی قرار دادند. یافته های آنها نشان داد که در طول دوره مورد بررسی میانگین تغییرات کل معادل021/1 بوده است. با توجه به اینکه عدد بدست آمده بزرگتر از یک می باشد دلالت بر بهبود بهرهوری در طی دوره مورد مطالعه دارد. همچنین نتایج حاصل از مدل تحلیل پوششی داده ها حاکی از تاثیر پذیری تغییرات بهره وری کل از تغییرات تکنولوژیکی می باشد. تغییرات کارایی مدیریتی و کارایی مقیاس در رتبه های بعدی قرار گرفتند. مهرافشان (1388) در پژوهشی با عنوان"" در سال 1388 کارایی شعب تامین اجتماعی استان گیلان را مورد بررسی قرار داد. با استفاده از مدل با بازده به مقیاس متغیر (BCC) و SBM کارایی واحدهای مختلف سازمان تأمین اجتماعی استان گیلان طی دو دورۀ تابستان 87 و پاییز 87 ارزیابی و شعب کارآمد و ناکارآمد تعیین و نقاط قوت و ضعف آنها مشخص و با استفاده از مدل AP و SBM واحدهای کارآمد رتبهبندی گردید. طبق یافته های پژوهش نقاط قوت شعب کارآمد در وصولیهای مصوب و تعداد کارگاههای فعال و تعداد بیمهشدگان و نقاط ضعف شعب ناکارآمد در کسری وصول نسبت به مصوب و قطع بیمه بیکاری بوده است. آماده و همکاران در سال (1388) تحقیقی تحت عنوان، رتبه بندی استان های کشور از لحاظ کارایی فنی بخش صنعت با استفاده از روش تحلیل پوششی داده ها، را به انجام رساندند. در این مقاله با استفاده از روش تحلیل پوششی داده ها، کارایی فنی بخش صنعت استان های کشور برآورد شد و سپس بر اساس نتایج حاصل استان های کشور رتبه بندی شدند. دوره تحلیل سال های 1375-83 را شامل می شود. نتایج نشان داد که استان های بوشهر، خوزستان، هرمزگان و کرمان بالاترین کارایی فنی را دارا هستند. پس از آن استان های صنعتی مثل تهران، اصفهان، مرکزی و آذربایجان شرقی قرار دارند. میانگین کارایی فنی بخش صنعت 28 استان در فاصله زمانی 75-83 برابر 7/62 درصد برآورد شده است. نصر اصفهانی و رضوي (1389) نیز پژوهشی با عنوان " بررسی و مقایسه کارایی و بهره وري شرکت هاي خودروسازي با روش تحلیل پوششی داده ها" را به انجام رسانیدند. این پژوهش به بررسی کارایی و بهره وري شرکتهاي خودروسازي پرداخته و با استفاده از آمار و اطلاعات این شرکتها از سال 1383 تا 1387 کارایی و بهره وري 5 شرکت خودروسازي را با روش تحلیل پوششی داده ها محاسبه كرده است .نتایج این تحقیق نشان دهنده کاهش بهره وري صنعت خودروي کشور در سالهاي مورد بررسی تحقیق، تغییرات کارایی فنی و مقیاسی و کارایی در مدیریت و همچنین سرعت کم تحولات تکنولوژي در صنعت خودرو میباشد. میرجلیلی و همکاران در سال 1389، تحقیقی را تحت عنوان،بررسی و تعیین کارایی صنایع استان یزد با استفاده از روش تحلیل پوششی داده ها ، به انجام رساندند. ایشان در تحقیق خود با توجه به آمار ورودی ها و خروجی های تولیدی منتخب در 20 فعالیت اصلی صنعتی استان یزد، به ارزیابی کارایی آنها پرداختند. به این منظور، کارایی صنایع استان یزد با دو روش CCR (بازده به مقیاس ثابت) و BCC (بازده به مقیاس متغیر) محاسبه شده است. در روش CCR نتایج نشان می دهد که 4 فعالیت صنعتی کارا و بقیه ناکارا می باشند. طبق نتایج این روش صنعت تولید زغال کک، پالایشگاه های نفت و سوخت های هسته ای کاراترین می باشند. همچنین، طبق نتایج بدست آمده از روش BCC، 5 فعالیت صنعتی کارا و بقیه ناکارا می باشند. نتایج این روش شان می دهد که صنعت انتشار، چاپ و تکثیر رسانه های ضبط شده کاراترین صنعت می باشد. صنعت تولید محصولات فلزی فابریکی بجز ماشین آلات و تجهیزات طبق نتایج هر دو روش ناکاراترین صنعت استان یزد مشخص گردیده است. همچنین مقایسه بین نتایج دو روش حاکی از نزدیک بودن آنها در اغلب موارد دارد. در ادامه به رتبه بندی واحدهای کارا به بررسی و تحلیل نتایج و چگونگی افزایش کارایی صنایع ناکارا به وسیله صنایع مرجع پرداخته شده است. فرشادمهر و همکاران (1390) در تحقیقی تحت عنوان "ارائه مدلی جهت محاسبه کارایی ادارات خدمات انفورماتیک مدیریت های شعب بانک ملت و هریک از مولفه های زیر مجموعه با استفاده از روش تحلیل پوششی داد ها" به سنجش کارایی 38 اداره خدمات انفورماتیک بانک ملت و واحدهاي زیرمجموعه آنها پرداخته شده است .ابتدا طی فرایندهاي مختلف شاخص هاي ورودي و خروجی شناسایی و با استفاده از تکنیک دلفی و منطق فازي، اعتبار و ضریب اهمیت شاخص ها مشخص گردید سپس با ترکیب سه مدل راسل اصلاح شده، ارزیابی کارایی مؤلفه اي و مدل رتبه بندي اندرسون- پترسون و افزودن محدودیت وزنی، مدل پیشنهادي جهت سنجش کارایی و رتبه بندي این ادارات استخراج گردید و عملکرد این ادارات در سال 88 مورد ارزیابی قرار گرفت. طلوعی و همکاران (1390)، با توجه به اهمیت بانک ها به عنوان شریان اقتصادي جامعه تحقیقی تحت عنوان "ارائه مدل مناسب تحلیل پوششی داده ها در ارزیابی عملکرد شعب بانک هاي خصوصی " را به انجام رسانده اند؛ که در آن با رویکرد جدیدي به ارزیابی عملکرد شعب بانک ها پراداخته اند. در این پژوهش به بانک از منظر سازمانی با نگرش تولیدي -واسطه اي به صورت توام پرداخته شده است. علاوه بر آن با بکار گیري ستاده ي نامطلوبی همچون مطالبات معوق و تاثیر آن بر کارایی اقدام به ارزیابی عملکرد نه تنها با معیار ها و شاخصهاي مثبت، بلکه معیار هاي منفی نیز لحاظ شده است. طحاری و همکاران در سال 1390 به تحقیقی تحت عنوان، ارائه یک مدل ترکیبی از تحلیل پوششی داده ها و برنامه ریزی آرمانی برای بهبود سنجش کارایی واحدهای تصمیم گیری (مطالعه موردی: شعب بانک)، پرداخت. در این پژوهش، اساس مدل سازی تکنیک تحلیل پوششی داده ها تشکیل داده، ولی به منظور افزایش دقت در ارزیابی عملکرد واحدهای تصمیم گیری و شناسایی دقیق واحدهای کارا و ناکارا، از یک مدل که از ترکیب تکنیک تحلیل پوششی داده ها و برنامه ریزی آرمانی طراحی و ساخته شده است، استفاده و عملکرد واحدها از منظر این مدل سنجیده شده است. واحدهای مورد ارزیابی این پژوهش مربوط به شعب یکی از بانک ها می باشد که نتایج حاصل از آن توانایی- بالاتر مدل ترکیبی را در تفکیک واحدهای بانکی نسبت به مدل های پایه ای نشان می دهد. یعقوبی، حسن. (1390). در پژوهشی به دنبال ارزیابی کارایی واحدهای ارزی بانک کشاورزی با استفاده از روش های ترکیبی BSC,DEA و AHP در سال 1389 بوده است. در این راستا، با مطالعه شاخص های استفاده شده برای ارزیابی بانک ها و با کمک خبرگان حوزه ارزی، پنج شاخص تعداد پرسنل، جمع کل ساعات آموزشی کارکنان، میزان سود عملیاتی، تعداد حساب های ارزی و متوسط تعداد ارائه خدمات ارزی مهم در روز، در چهار منظر روش کارت امتیازی متوازن انتخاب گردید. سپس با بکارگیری روش تحلیل پوششی داده ها، کارایی واحدهای اشاره شده مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج تحقیق حاکی از آن است که 57.14% از واحدهای ارزی، کارا و بقیه ناکارا هستند. در پایان با استفاده از روش ترکیبی /DEA AHP واحدهای ارزی بانک کشاورزی به طور کامل رتبه بندی شدند. تحقیقات خارجی شرمن و لاندینو(1995). این مطالعه با هدف اندازه گیری کارایی 33 شعبه یک بانک تجاری صورت گرفت. نهاده های مورد استفاده در این پژوهش عبارت بودند از: تعداد تحویل داران، تعداد کارکنان خدماتی، مدیر شعبه، هزینه های عملیاتی بانک بجز هزینه های پرسنلی و اجاره و زیر بنای شعبه. همچنین، ستانده های مورد استفاده در این مطالعه در 5 گروه به شرح زیر طبقه بندی شده بودند.: سپرده ها، برداشت ها، چک های وصول شده، چک های بانکی، چک های مسافرتی، وام ها، حساب های جدید(مدت دار، پس انداز، گواهی سپرده) و کارکرد شبانه شعب. نتایج این پژوهش نشان می دهد که از میان 33 شعبه مورد مطالعه، تعداد 23 شعبه کارا بوده اند و با کارا نمودن شعب باقیمانده می توان هزینه ای بیش از 9 میلیون دلار صرفه جویی نمود. کرکوود ونحم (2004) نیز پژوهشی باعنوان "کارایی بانکداری استرالیایی ورابطه آن با بازده سهام " را به انجام رسانیدند. دراین تحقیق کارایی و هزینه بانک های استرالیایی، طی سالهای 1995 تا2002 با استفاده از مدل های تحلیل پوششی داده ها، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تجربی نشان می دهد که بانک های اصلی و بزگتر کارایی بهتري نسبت به بانک های منطقه ای تجربه کرده اند، در این تحقیق سعی شده است که رابطه بین کارایی و بازده سهام با به کارگری روشی که نسبت به روش های پذیرفته قبلی ممتازتر (روش DEA )است مشخص گردد. اوبرهلزر و دروستویزن (2004). در مطالعه ای با عنوان مطالعه تجربی اندازه گیری کارایی و سودآوری بانک ها " کارایی و نیز عملکرد بانک های بزرگ آفریقای جنوبی را محاسبه نمودند. روش مورد استفاده پژوهشگران در این مطالعه روش تحلیل فراگیر داده ها بوده است. فرض صفر این مطالعه نبود ارتباط معنادار بین استفاده از روش تحلیل فراگیر داده ها و نیز تحلیل مالی بانک ها می باشد. داده های مورد استفاده در این مطالعه نیز در 36 ماه از 4 بانک اصلی آفریقای جنوبی، جمع آوری شده است. در این مطالعه، ستانده های بانکی شامل درآمدهای ناشی از بهره و درآمدهای غیر بهره ای و نهاده های مورد استفاده شامل ارزش بهره های پرداخت شده، کل هزینه های عملیاتی ( به جز هزینه نیروی کار، بهره های پرداخت شده و استهلاک)، تعداد کارمندان بانک و ارزش دارایی های ثابت بانک است. در پایان، کارایی محاسباتی با شاخص های مالی بانک ها مقایسه و پیشنهادهایی نیز ارائه شده است. يانگ و چانگ (2008) در پژوهشی با عنوان " استفاده از تحلیل پنجره ای داده ها جهت محاسبه کارایی بنگاههای مخابراتی تایوان" با كاربرد تحليل پنجره اي داده ها اقدام به اندازه گيري كارايي بنگاه هاي مخابراتي تايوان در دوره (2005-2001) با فرض بازدهي متغير نسبت به مقياس نمودند. نتايج تحقيق آنها نشان مي دهد كارايي مقياس در سطح بالايي قرار دارد ولي كارايي تكنيكي در سطح پاييني است و سياست هاي دولت در خصوصي سازي تاثير مثبتي در افزايش كارايي و قدرت رقابتي بازاري اين بنگاه ها داشته است. مهش (2008) در تحقيقی، كارايي صنعت بيمه هند را پس از آزادسازي با استفاده از تحليل پوششي داده ها، مورد مطالعه قرار داده است . در اين تحقيق كار آيي فني و مقياس دوازده شركت عمومي بيمه در هند از سال مالي با استفاده از 2002-2003 تا 2005-2006تحليل پوششي داده ها مورد مقايسه قرار گرفته است . در ميان بيمه كننده هاي عمومي، هند جديد تنها شركتي است كه داراي كارا يي فني در شرايط بازده ثابت به مقياس (CRS) و بازده متغير به مقياس (VRS) بر اساس مدارك نمي باشد ؛ اما شركت HDFC Chubb براي سه سال آخر مالي در هر دو حالت CRS و VRS از كارآيي 100 % برخوردار بود. نتايج ميانگين كار آيي نشان مي دهد كه به هر حال بيمه كننده هاي خصوصي، عقب تر از بيمه كننده هاي عمومي هستند، آنها به سرعت در حال رشد بو ده و به نظر مي رسد كه امتيازات كارايي بيمه كننده هاي عمومي و خصوصي در حال نزديك شدن به هم است. ايزيدرو و نارسيزو (2008) در تحقيقي با عنوان " سودمندي اطلاعات حسابداري در ارزيابي كارايي فني در شركتهاي تعاوني كشاورزي" در صدد جستجوی دو هدف برآمدند: نخست استفاده از تكنيك تحليل پوششي داده ها به منظور ارزيابي كارآيي شركتهاي تعاوني كشاورزي بوده و هدف دوم بررسي قابليت اين تكنيك به عنوان مكمل تجزيه و تحليل نسبت مالي و اقتصادي سنتي است. به منظور دستيابي به اين اهداف، مطالعه موردي با استفاده از اطلاعات 274 شركت تعاوني در طول سه سال مالي (2001-2003) صورت گرفته است . نتايج نشان مي دهد كه معيارهاي كارايي بدست آمده از تكنيك DEA)) مكمل مناسب براي تجزيه و تحليل اقتصادي شركتهاي تعاوني كشاورزي محسوب مي شود. چن وهمکاران در سال (2013) به تحقیقی تحت عنوان "تجزیه و تحلیل عملکرد کسب و کار بانکی و ریسک بازار با استفاده از DEAفازی" پرداختند. این پژوهش قصد گسترش  کاربرد مدل اندازه گیری فازی مبتنی بر اسلک (SBM فازی) دارد . نمرات بهره وری برآورد شده توسط مدل SBM فازی تابع به فرم تابعی هستند ، که ناحیه مقداری بهره وری را در درجات مختلفی از اعتماد به نفس فراهم می کند، که  مطابق با مشخصه پیش بینی خطر است و دستاورد مدیریت بانکداری تایوان تحت ریسک بازار را برآورد میکند. منابع آریا، ناصر.(1381). "آشنایی با برخی مفاهیم اساسی حسابداری مدیریت"، مجله حسابرس، شماره 16. آماده، حمید. علی امامی میبدی. علی آزادی نژاد. (1388). "رتبه بندی استان های کشور از لحاظ کارایی فنی بخش صنعت با استفاده از روش تحلیل پوششی داده ها". مجله دانش و توسعه، سال شانزدهم، شماره 29. احمدپور، هادی (1385). " بررسی کارایی سیستم بانکی ج. ا. ایران با استفاده از تحلیل پوششی داده ها ( DEA)، مطالعه موردی: بانک صادرات استان مازندران"، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران، رشته علوم اقتصادی. اسمعیلی کارکرودی، علی اکبر(1387) "ارزیابی عملکرد شعب بانک صادرات استان مازندران با استفاده از مدل تحلیل پوششی داده ها " رساله کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد رشت. افشار کاظمی، محمد علی؛ ستایش، محمدرضا؛ محرابیان، سعید؛ انوری، کرمعلی. (1386). "ارزیابی کارایی نسبی شعب بانک توسعه صادرات ایران، با مدل تحلیل پوششی داده ها"، مجله بانک و اقتصاد، شماره 75، صص 42. امامی میبدی، علی. (1379)، اصول اندازه گیری کارایی و بهروری(علمی و کاربردی). تهران: موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی. امامی میبدی، علی. (1384). اصول اندازه گیری کارایی و بهروری(علمی و کاربردی). تهران: موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی. امیری، هادی؛ مجتبی رئیس صفری. (1386). بررسی کارایی بانک های تجاری در ایران و عوامل نهادی موثر بر آن. رساله کارشناسی ارشد، اقتصاد دانشگاه تهران. برازنده جدی، محمد؛ "شناسایی و اولویت بندی شاخص های اثربخش در ارزیابی عملکرد نمایندگی های مجاز فروش و خدمات پس از فروش ایران خودرو با استفاده از تکنیک های MADM"، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس، 1385. تبین مفهوم، جایگاه قانونی و ساختار ارزیابی عملکرد مدیریت، دفتر ارزیابی عملکرد مدیریت، 1379. حسین زاده بحرینی، محمدحسین، ناجی میدانی، علی اکبر، چمانه گیر، فرشته، (1387)، " مقايسه كارايي اقتصادي بانك هاي خصوصي و دولتي در ايران با استفاده از روش تحليل پوششی (فراگير)داده ها (DEA)، مجلة دانش و توسعه(علمي – پژوهشي) سال پانزدهم، شمارة 25 ، صفحات 1-23. حلایی جواد، محمد. (1378). "اندازه گیری کارایی شرکت گاز با استفاده از تکنیک تحلیل پوششی داده ها". پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی اراک. خاکی ، غلامرضا. (1390)، "روش تحقیق در مدیریت". تهران: انتشارات بازتاب. دادگر، یداله، نیک نعمت، زهرا؛ (1386). " کاربرد مدل DEA در ارزیابی واحدهای اقتصادی، مطالعه موردی: سرپرستی های بانک تجارت"، دو فصلنامه علمی – پژوهشی جستارهای اقتصادی، شماره 7: 11-54. رجاییان، محمد مهدی؛ "استفاده از کارت امتیازی متوازن (BSC) برای ارزیابی عملکرد شرکت های فناوری اطلاعات (IT)"، دومین کنفرانس ملی مدیریت عملکرد، دانشگاه تهران، 28-29 اردیبهشت 1384. زالی، محمدرضا. "بررسی سیستم های نوین ارزیابی عملکرد سازمانی"، اولین کنفرانس ملی مدیریت عملکرد، جهاد دانشگاهی دانشکده مدیریت دانشگاه تهران، 1387 . سکاران، اوما. (1388). "روش های تحقیق در مدیریت". تهران: انتشارات موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی. سکاران، اوما. (1386). "روش های تحقیق در مدیریت". ترجمه صائبی. شیرازی، محمود، تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی. سیدجوادین، مرتضی. (1385)." محاسبه کارایی نظام بانکی در ایران با استفاده از روش تحلیل فراگیر داده ها". فصلنامه پژوهش های اقتصادی ایران. شماره 20. سعادت، مرضیه. (1377). "اندازه گیری کارایی نسبی خطوط هوایی ایران با استفاده از تحلیل پوششی داده ها". رساله کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس. صارمی، محمود و ملایی، حمیدرضا. (1382). " مدلی برای ارزیابی عملکرد و رتبه بندی شعب در بانک رفاه کارگران"؛ فرهنگ مدیریت، شماره 4: 31-58. صالحی صادقیانی، جمشید و همکاران (1387). " رتبه بندی واحدهای کارا با ترکیب رویکرد تحلیل پوششی داده ها و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی در سازمان های بازرگانی استانی". مجله دانش مدیریت، شماره 81، 75-90. طحاری مهرجردی، محمد حسین؛ فرید؛ داریوش؛ بابایی میبدی، حمید. (1390)." ارائه یک مدل ترکیبی از تحلیل پوششی داده ها و برنامه ریزی آرمانی برای بهبود سنجش کارایی واحدهای تصمیم گیری (مطالعه موردی: شعب بانک)"، فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات مدیریت صنعتی سال هشتم، شماره 21، صص 21-37. طراحی نظام ارزیابی عملکرد دستگاه های اجرایی کشور، جلد اول گزارش مرحله اول شناخت مبانی علمی و فنی ارزیابی عملکرد سازمان های دولتی، دانشگاه تربیت مدرس، مرکز مطالعات مدیریت و بهره وری ایران، مرداد 1380. طلوعی اشلقی، عباس و ماه منیر بیاناتی (1390). ارائه مدل مناسب تحلیل پوششی داده ها در ارزیابی عملکرد شعب بانک هاي خصوصی. رساله کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد واحد فیروز کوه. عادلی، علیرضا (1384)، " ارزیابی عملکرد نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران در برقراری نظم و امنیت شهرستان بم" پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم انتظامی. علیرضایی، محمدرضا؛ محسن افشاریان، وحید تسلیمی. (1387). " ارائه راهکارهای منطقی بهبود عملکرد شعب بانک ها به کمک مدل های تعمیم یافته تحلی پوششی داده ها"، پژوهش های اقتصادی، صص 263-283. عیسی زاده، سعید؛ بهاره عریانی. (1389). " رتبه بندی مشتریان حقوقی بانک ها بر حسب ریسک اعتباری به روش تحلیل پوششی داده ها: مطالعه موردی شعب بانک کشاورزی"، فصلنامه پژوهش ها و سیاست های اقتصادی، سال هجدهم، شماره 55، صص 59-86. غلامی، حسین؛ نورعلیزاده، حمیدرضا؛ "مقایسه روش های ارزیابی عملکرد"، اولین کنفرانس ملی مدیرت عملکرد، جهاد دانشگاهی دانشکده مدیریت دانشگاه تهران، 1387 . گرجی، محمد باقر، صيامي، (1387)، " شناسايي معيارهاي ارزيابي عملكرد اعضاي هيات علمي دانشگاه آزاد اسلامي"، فصلنامه مديريت، سال پنجم، شماره 11، صفحات 10- 19. فرشادمهر، بهارک. کوروش پرویزیان و فرهاد حسین زاده لطفی. (1390). ارائه مدلی جهت محاسبه کارایی ادارات خدمات انفورماتیک مدیریت های شعب بانک ملت و هریک از مولفه های زیر مجموعه با استفاده از روش تحلیل پوششی داد ها. رساله ارشد دانشگاه آزاد واحد فیروزکوه. فلاح، محمد. (1386). "ارزیابی کارایی شعب شرکت های بیمه با روش تحلیل پوششی داده ها"، تازه های جهان بیمه، شماره 115 و 116. قاسمی، عبدالرسول. (1388). تلفیقی از مدل ابرکارایی با قضاوت های مدیریتی در ارزیابی عملکرد شعب بانک مسکن. فصل نامه پژوهش های اقتصادی ایران، سال سیزدهم، شماره 41، صص 51-29. مهرگان، محمد رضا. (1383). مدل هاي كمي در ارزيابي عملكرد سازمان ها. تهران: دانشكده مديريت دانشگاه تهران. مهرگان، محمدرضا. (1383). ارزيابي عملكردسازمان ها :رويكرد كمي با استفاده از تحليل پوششي داده ها. تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه. مهرگان، محمدرضا. (1391). تحلیل پوششی داده ها: مدل های کمی در ارزیابی عملکرد سازمان ها. تهران: نشر کتاب دانشگاهی. میرجلیلی، سید حسین؛ میردهقان، سید عباس؛ دهقان خاوری، سعید. (1389). " بررسی و تعیین کارایی صنایع استان یزد با استفاده از روش تحلیل پوششی داده ها "، فصلنامه پژوهش ها و سیاست های اقتصادی، سال هجدهم، شماره 54، صص 95-122. میرزایی اهرجانی، حسن. (1377). طراحی مدلی برای تبیین عوامل موثر بر وجدان کاری و انظباط اجتماعی. مجموعه مقالات سمینار وجدان کاری و انظباط اجتماعی. قزوین: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین، ص 5-1. مومني منصور، (1389)، "مباحث نوين تحقيق در عمليات "، تهران، انتشارات دانشكده مديريت دانشگاه تهران. مهر افشان، افسانه، (1388)، "ارزیابی عملکرد شعب سازمان تامین اجتماعی استان گیلان با استفاده از روشهای غیر پارامتری"، پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت. نجمی، منوچهر؛ زارعی، بهروز؛ حسینی؛ "BSC,EFQM: تعامل یا تقابل"اولین کنفرانس ملی مدیریت عملکرد، جهاد دانشگاهی دانشکده مدیریت دانشگاه تهران، 1387. نصر اصفهاني، محمد، و رضوي، سيد عبدالله (1389) بررسي و مقايسه كارايي و بهره وري شركت هاي خودروسازي با استفاده از تحليل پوششي داده ها، نشريه علمي پژوهشي مديريت فردا، شماره 25، ص‌ص 97-108. هادیان، محمد، حقانی، حمید، یوسف زاده، حسین، (1387)، "تخمین و مقایسه بهرهوری شعب سازمان تامین اجتماعی تهران: 1379-83. هدایت طباطبایی، سید امیر. 1378. اندازه گیری بهره وری با رویکرد فنی و مهندسی. موسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی. یعقوبی، حسن. (1390). " ارزیابی کارایی واحدهای ارزی بانک کشاورزی با استفاده از روش های ترکیبی BSC ,DEA و AHP"؛ رساله کارشناسی ارشد، دانشکده مدیریت، دانشگاه پیام نور مرکز تهران. Behrey, M.H., and Patron, R.A. (2008). " Performance appraisal – cultural fit and organizational outcomes within the U.A.E. ", Journal of American Academy of Business, Vol. 13, No. 1, pp. 166-176. Boswell, W.R., and Boudreau, J.W. (2002). "Separating the developmental and evaluative performance appraisal uses", Journal of Business and Psychology, Vol. 16 pp.391-412. Charnes, A., Cooper, W., Rohdes, E., “ Evaluation Program and Managerial Efficiency: An Application DEA to Program Follow Through “ ; Management Science , No. 6, 2009 , pp. 668 – 697 Charnes, A., Cooper, W., Rohdes, E., “ Measuring The Efficiency of Decision Making Units “; European Journal of Operation Research , 2(6), 2009 , p.p 429 – 444 Charnes, A., Cooper, W.W., Rohdes, E. (1978) "Measuring the Efficiency of Decision Making Units", European Journal of Operational Research. Chen ,Yu-Chuan., Yung-Ho Chiu, Chin-Wei Huang, Chien Heng Tu. (2013). " The analysis of bank business performance and market risk—Applying Fuzzy DEA ". Economic Modelling 32 . 225–232. Farrell, M. j., (1957) .The Measurement of Productive Efficiency., J. R. Static, Soc. series A 120. Kirkwood, Josha, Nahm, Daehoon(2004)Australian Banking Efficiency and Its Relation to Stock Returns, Department of Economics, Macquarie University, Sydney, Australia. Isidoro, G., Narciso, A., (2008), "The Usefulness of Accounting Information in the Measurement of Technical Efficiency in Agricultural Cooperatives"., Annals of Public and Cooperative Economics, Vol. 79, No. 1, (March 2008): 107-131 Mahesh, G.,Chand, Deepti., (2008), "Efficiency of General Insurance Industry in India in the Post-Liberaliztion Era: A data Evelopment Approach"., Icfai Journal of Risk & Insurance, Vol. 5, No. 1, (Jaunary 2008): 32-49. payers, F. X., & Harker, P. T. (1996), Measuring Aggregate Process Performance Using AHP, European Journal of Operational Research, 116, 436-442. Oberholzer, M. and G Van derwesthuizen, (2004). An empirical study on Measuring Efficiency and profitability of bank Regions. Meditari Accountancy Research, Vol, 12, No.1,pp. 165-17. Sherman, H.D., Gold, F.,(1985) "Bank Branch Operating Efficiency: Evaluation with Data Envelopment Analysis", Journal of Banking and Finance 9(2), 297-315. Sherman , H. Daivid and George Landino, (1995). Managing Bank Productivity Using Data Envelopment Analysis. Interfaces, Vol.25, No. 2,March- April, pp. 60- 73. Wang, G., Huang, S., & Dismukes, J. (2004), "Product-Driven Supply Chain Selection Using Integrated Multi-criteria Decision- Making Methodology", International Journal of Operations and Production Management, 91, 1-15. Yang, H.H., Chang, C.Y., (2008), "Using DEA Window Analysis to Measure Efficiencies of Taiwan’s Integrated Telecommunication Firms ", Telecommunications Policy, pp10-25.