تحقیق مشخصات کلي سکه هاي ساساني

تحقیق مشخصات کلي سکه هاي ساساني
5-1-1 نقش روي سکه ها :
5-1-1-1 حلقه هاي تزئيني (حاشيه ها): سکه هاي دوره ساساني از اوايل تا دوره بلاش، يا فاقد حلقه تزئيني در حاشيه سکه بودند و يا تنها يک حلقه منفرد داشتند.(يک استثناء در سکه هاي مفرغي شاپور دوم وجود دارد، بدينگونه که از حلقه هاي دوگانه و سه گانه در روي سکه ها استفاده نمودند).
از دوره پادشاهي بلاش اول حلقه هاي دوگانه رايج مي شود و پادشاهان اين دوره همچون قباد اول،خسرو دوم، پورنداخت و هرمز پنجم و يزدگرد سوم از حلقه هاي دوگانه در تزئينات سکه هايشان استفاده نمودند.
البته در اين ميان گاهگاهي در کنار حلقه هاي دوگانه، از حلقه هاي منفرد نيز استفاده نمودند.
5-1-1-2 تزئينات حلقه ها: حلقه هاي روي سکه ها را با استفاده از نمادهاي هلال ماه و ستاره تزئين مي کردند. اين تزئينات از دوران حکومت قباد اول متداول شد و قبل از آن، حلقه ها بصورت ساده بودند. بيشتر موارد هلال ماه بصورت تنها، در حاليکه ستاره همواره در کنار ماه و در داخل ماه مورد استفاده قرار مي گرفت و بيشتر در موقعيت ساعت (3و6و9) مي باشند.( Gobl, 1971, P.6) (يک استثناء در مورد سکه هاي مفرغي شاپور دوم که در جايگاه ستاره و هلال ماه، از دو هلال ماه موازي در حاليکه کره اي را در بر گرفته و در موقعيت ساعت 4و8و12 قرار گرفته، مورد استفاده شده است.)
بعد از قباد اول، خسرو دوم از هلال ماه تنها، در سکه هايش استفاده مي نمايد. اما بعد از او مجدداً از ترکيب هلال ماه و ستاره، تا پايان دوره ساساني بکار گرفته مي شود.
5-1-1-3 نقش شاه : روي سکه، تصوير نيم تنه پادشاه در حالي که به سمت راست مي باشد، نشان داده شده است در بعضي مواقع نقش شاه از روبرو و يا نقش شاه همراه با نيمرخ پسرش و يا ملکه نشان داده شده است که اينها جزء استثناءها محسوب مي شوند. (سکه هاي اردشير اول و شاپور اول، بهرام دوم، قباد اول و خسرو اول، بهرام چهارم و خسرو دوم).
هر کدام از پادشاهان داراي تاج مخصوص برخود بودند بعضي از پادشاهان داراي چند تاج بودند اين مسئله زماني اتفاق مي افتد که او دچار شکست ناگوار و يا فتوحات بزرگ شود.( Gyselen, 1993, P.128) (اردشيراول، شاپور اول).
تاج در حقيقت سمبل پيوند فرمانروا با نيروهاي آسماني بوده و نماد تاجها از نماد ايزدان گرفته شده اند. تاج کنگره دار مربوط به اهورامزدا و آناهيتا (تاج اردشير اول، شاپور اول و شاپور دوم)، تاج بالدار متعلق بدور ثرغنه مي باشد.
عقابي که اغلب مرواريد يا دانه هاي انار در نوک خود دارد، اشاره به آناهيتا دارد.
تاج هلالي با شاخه ها يا اشکال کوتاه و برآمده برروي آن (شياردار) مربوط به آناهيتا است.( لوکونين؛ 1350، ص253-252) (تاج شاپور سوم)
«دسته هاي پرتوهاي تاج بهرام اول اشاره بر ميترا وخوک يا گراز نر در جلوي تاج بهرام دوم اشاره بر ورثرغنه دارد.»( Gobl, Ibid , P.6)
«نخستين تاج پادشاهي اردشير اول، مشابه تاج مهرداد دوم اشکاني است.
اردشير، شکل جديدي از تاج را براي خود انتخاب کرد. به اينصورت که :
موهاي خود را در بالاي سرجمع کرده و با پارچه اي ابريشمي بسيار ظريف به شکل گوي مي پوشاند و بعد نشان تاجي را بر روي سرقرار مي دهد، بطوري که گوي در وسط آن قرار مي گرفت. اين تاج اساس همه تاجهاي ساساني است و اين گوي نقش اساسي در تاجها دارد.»( Sarkhosh, 2002,P.6)
گوي مورد نظر در تمامي دوره ساساني (به جزء چند مورد) بر روي همه تاجها ديده مي شود.
هر کدام از تاجهاي پادشاهان اين دوره، دو جفت روبان وجود داشت که يک جفت در انتهاي آن بصورت آزاد، از پشت نشان داده مي شود و از حلقه تاج آويخته شده است. جفت دومي که کوتاهتر از جفت اولي است، براي بستن کلاه ابريشمي از وسط بکار مي رفت. اين روبانها، معمولاً داراي شيارهاي مورب بودند.
پادشاهاني که معمولاً اسمهاي مشابه دارند، داراي تاجهاي مشابه نيز هستند مثلاً شاپور دوم، تاج خود را از تاج شاپور اول، اردشير دوم از تاج اردشير اول و همچنين قباد دوم از قباد اول برگرفته اند.
تاجها بوسيله رنگهاي مختلف پارچه ابريشمي گوي، قابل تمايز هستند(جدول: 5-3-2) پس از مدتي از همه نمادهاي ايزدان جهت ساخت تاجها مورد استفاده قرار گرفت و به همين جهت، از دوران بهرام چهارم، اجزاء تاجهاي ايزدان مختلف را با هم ترکيب کردند. مثلاً تاج بهرام چهارم، ترکيبي از کنگره تاج اهورامزدا و بالهاي تاج ورثرغنه در کنار يکديگر مي باشد.»( آلرام؛ همان منبع ، 1380، ص307)
از دوران يزدگرد اول، از هلال ماه بعنوان نشان جديدي در تاجها استفاده کردند و در دوره خسرو دوم، ستاره جانشين گوي شد و بعد از پادشاهي وي، گوي مخصوص به وضع قبلي خود بازگردانده شد ولي پادشاهان بعد از آن، هرمز پنجم، يزدگرد دوم و خسرو پنجم مجدداً از ستاره استفاده کردند.
ترکيب نشانهاي تاجها مرتباً پيچيده تر شدند و در زمان شاهان اواخر دوره ساساني اين مسائل باعث سنگيني بسيار زياد تاج شد و حمل آن به تنهايي براي پادشاه غير ممکن شد.بهمين منظور، تاج را بوسيله يک زنجير طلا به شيوه دقيق از تالار آويزان ميکردند. طول آن خيلي مناسب بود و پادشاه در تشريفات بر سر قرار مي داد بطوريکه فقط آنرا لمس مي کرد.( Gobl, Ibid, 1971, P.7-9)